Şubat ayında ise bordo bulamacı (göztaşı) ile ilaçlama yapılır. (%2 ‘lik oranda ) Uygulama tarihi birinci hafta içerisindedir. Bundaki amaç bünyesindeki mantarlı hastalıkların yok edilmesi ve yeni sezonda mantarlı hastalıklara yakalanma riskini en az düzeye indirmektir. Gözlerin uyanmamış olmasına özellikle dikkat edilmelidir. İlaçlamadan sonra 1 gün boyunca yağmur yağmaması gerekir. Aksi takdirde ilacın etkisi azalır ve tekrarı gerekir.
MART
Mart ayında bitki uyanmaya hazırlanır.
NİSAN
Nisan ayında ise artık bitki kök çalışmalarını hızlandırır ve uyanmaya başlar.
MAYIS
Mayıs ayında sulama programına başlamanız gerekmektedir. Organik toz gübre atılır. Mayıs başında; Organik toz gübre atarken fidan başına en az 500 gr atarak toprakla yüzeysel olarak karıştırmaya özen gösteriniz. 1.HAFTA » SULAMA » Perşembe Günü- fidan başına 35 lt. GÜBRELEME » Perşembe Günü- fidan başına 50 gr sıvı organik gübre (COMPLEX) ve 10 gr %51′lik potasyum ve fidan başına 1 gr köklendirici (DAP 18-46) kullanılır. 2.HAFTA » SULAMA » Perşembe Günü- – fidan başına 35 lt ( GÜBRELEME »Perşembe Günü- fidan başına 50 gr sıvı organik gübre (COMPLEX) ve 10 gr %51′ lik potasyum. 3.HAFTA » SULAMA » Perşembe Günü- – fidan başına 35 lt GÜBRELEME » Perşembe Günü- fidan başına 50 gr sıvı organik gübre (COMPLEX) ve 10 gr %51′lik potasyum. 4.HAFTA » SULAMA» Perşembe Günü- – fidan başına 35 lt GÜBRELEME » Perşembe Günü- fidan başına 1 gr düşecek şekilde Boolteks tek başına kullanılır. Bahar döneminde amonyum sülfat, 20 20 20 akıllı gübre kullanılır. Gözleme bağlı olmak kaydıyla, yaprak bitleri gibi zararlılar için FOSFORİN gibi insektisit, kabarcık, karaleke, yaprak buruşması, gün yanığı gibi hastalıklar içinde EXPER TEAM gibi bakırlı ilaçlar ile kutu dozajında, sadece hasta olan fidanlara ilaçlama yapılır. Ayrıca, fidan yalağındaki yabancı ot mücadelesi sezon sonuna kadar takip edilir.
HAZİRAN
Sulama programına devam ediniz ve ilaçlama yapınız. 1.HAFTA > SULAMA >Perşembe Günü fidan başına 35 lt. GÜBRELEME » Perşembe Günü- fidan başına 50 gr sıvı organik gübre (COMPLEX) ve 10 gr %51′ lik potasyum ve fidan başına 1 gr köklendirici kullanılır. 2.HAFTA » SULAMA» Perşembe Günü- – fidan başına 35 lt. GÜBRELEME» Perşembe Günü- fidan başına 50 gr sıvı organik gübre (COMPLEX) ve 10 gr %51′lik potasyum. 3.HAFTA » SULAMA» Perşembe Günü- – fidan başına 35 lt. GÜBRELEME» Perşembe Günü- fidan başına 50 gr sıvı organik gübre (COMPLEX) ve 10 gr %51′lik potasyum. 4.HAFTA » SULAMA» Perşembe Günü- – fidan başına 35 lt. GÜBRELEME» Perşembe Günü- fidan başına 1 gr düşecek şekilde Boolteks tek başına kullanılır. Kalınlık için kalsiyum nitrat, köklendirme ve gübre alımını hızlandırmak için hümik asit ve toprak düzenleme için leonardit kullanılır. Gözleme bağlı olmak kaydıyla, yaprak bitleri gibi zararlılar için FOSFORİN gibi insektisit, kabarcık, karaleke, yaprak buruşması, gün yanığı gibi hastalıklar içinde EXPER TEAM gibi bakırlı ilaçlar ile kutu dozajında, sadece hasta olan fidanlara ilaçlama yapılır. Ayrıca, fidan yalağındaki yabancı ot mücadelesi sezon sonuna kadar takip edilir.
TEMMUZ
Sulama programına devam edin ve sulamayı haftada ‘2’ güne çıkarınız. 1.HAFTA » SULAMA» Pazartesi-Perşembe Günü- fidan başına 35 lt. GÜBRELEME» Perşembe Günü- fidan başına 50 gr sıvı organik gübre (COMPLEX) ve 10 gr %51′lik potasyum ve fidan başına 1 gr köklendirici kullanılır. 2.HAFTA » SULAMA» Pazartesi-Perşembe Günü- – fidan başına 35 lt. GÜBRELEME» Pazartesi-Perşembe Günü- fidan başına 50 gr sıvı organik gübre (COMPLEX) ve 10 gr %51 ‘lik potasyum. 3.HAFTA » SULAMA» Pazartesi-Perşembe Günü- – fidan başına 35 lt. GÜBRELEME» Perşembe Günü- fidan başına 50 gr sıvı organik gübre (COMPLEX) ve 10 gr %51′ lik potasyum. 4.HAFTA » SULAMA» Pazartesi-Perşembe Günü- – fidan başına 35 lt. GÜBRELEME» Perşembe Günü- fidan başına 1 gr düşecek şekilde Boolteks tek başına kullanılır. İLAÇLAMA» Perşembe Günü: Yapraktan, güneş yanığına karşı; 5 kg / 100 lt karışımında SURROUND WP, tüm ağaç yıkanacak şekilde verilir. (Meyveli ağaçlar için ) Gözleme bağlı olmak kaydıyla, yaprak bitleri gibi zararlılar için FOSFORİN gibi insektisit, kabarcık, karaleke, yaprak buruşması, gün yanığı gibi hastalıklar içinde EXPER TEAM gibi bakırlı ilaçlar ile kutu dozajında, sadece hasta olan fidanlara ilaçlama yapılır. Ayrıca, fidan yalağındaki yabancı ot mücadelesi sezon sonuna kadar takip edilir.
AĞUSTOS
Sulama programına devam ediniz,sıvı organik gübre kullanmayınız. 1.HAFTA » SULAMA» Pazartesi-Perşembe Günü- fidan başına 35 lt. GÜBRELEME» Perşembe Günü- 10 gr %51′lik potasyum fidan başına 1 gr köklendirici kullanılır. 2.HAFTA » SULAMA» Pazartesi-Perşembe Günü- fidan başına 35 lt. GÜBRELEME» Perşembe Günü- 10 gr %51′lik potasyum Yapraktan fidan başına 2 gr GOLDEN-MIX verilir. İLAÇLAMA» Perşembe Günü-Yapraktan, güneş yanığına karşı; 5 kg / 100 lt karışımında SURROUND WP, tüm ağaç yıkanacak şekilde verilir. ( Meyveli ağaçlar için ) 3.HAFTA» SULAMA» Pazartesi-Perşembe Günü- -fidan başına 35 lt GÜBRELEME» Perşembe Günü- 10 gr %51′lik potasyum 4.HAFTA» SULAMA» Pazartesi-Perşembe Günü- fidan başına 35 lt. GÜBRELEME» Perşembe Günü- fidan başına 1 gr düşecek şekilde Boolteks tek başına kullanılır. Yapraktan, fidan başına 2 gr GOLDEN-MIX verilir Gözleme bağlı olmak kaydıyla, yaprak bitleri gibi zararlılar için FOSFORİN gibi insektisit, kabarcık, karaleke, yaprak buruşması, gün yanığı gibi hastalıklar içinde EXPER TEAM gibi bakırlı ilaçlar ile kutu dozajında, sadece hasta olan fidanlara ilaçlama yapılır. Ayrıca, fidan yalağındaki yabancı ot mücadelesi sezon sonuna kadar takip edilir.
EYLÜL
Artık sulama programı eylül ayının girmesiyle sona erer ve fasılalı sulamaya geçilir. 1.HAFTA» SULAMA» SULAMA YAPILMAZ. GÜBRELEME» GÜBRELEME YAPILMAZ 2.HAFTA» SULAMA» Perşembe Günü- fidan başına 35 lt. GÜBRELEME» Perşembe Günü- 10 gr %51′lik potasyum Yapraktan fidan başına 2 gr GOLDEN-MIX verilir. 3.HAFTA» SULAMA» SULAMA YAPILMAZ. GÜBRELEME» GÜBRELEME YAPILMAZ. 4.HAFTA» SULAMA» Pazartesi-Perşembe Günü- fidan başına 35 lt. GÜBRELEME» Perşembe Günü- 10 gr %51′lik potasyum Yapraktan fidan başına 2 gr GOLDEN-MIX verilir. Gözleme bağlı olmak kaydıyla, yaprak bitleri gibi zararlılar için FOSFORİN gibi insektisit, kabarcık, karaleke, yaprak buruşması, gün yanığı gibi hastalıklar içinde EXPER TEAM gibi bakırlı ilaçlar ile kutu dozajında, sadece hasta olan fidanlara ilaçlama yapılır. Ayrıca, fidan yalağındaki yabancı ot mücadelesi sezon sonuna kadar takip edilir.
EKİM
Fasılalı sulamaya devam ediniz. 1.HAFTA» SULAMA» SULAMA YAPILMAZ GÜBRELEME» Yapraktan, %14 lük BOR ile %19 luk ÇİNKO kutu dozajında karıştırılarak verilir. 2.HAFTA» SULAMA» Perşembe Günü- – fidan başına 35 lt. GÜBRELEME» Perşembe Günü- 10 gr %51′lik potasyum 3.HAFTA» SULAMA» SULAMA YAPILMAZ GÜBRELEME… Yapraktan, %14 lük BOR ile %19 luk ÇİNKO kutu dozajında karıştırılarak verilir 4.HAFTA» SULAMA» Perşembe Günü- – fidan başına 35 lt. GÜBRELEME… Perşembe Günü- 10 gr %51′lik potasyum Gözleme bağlı olmak kaydıyla, yaprak bitleri gibi zararlılar için FOSFORİN gibi insektisit, kabarcık, karaleke, yaprak buruşması, gün yanığı gibi hastalıklar içinde EXPER TEAM gibi bakırlı ilaçlar ile kutu dozajında, sadece hasta olan fidanlara ilaçlama yapılır. Ayrıca, fidan yalağındaki yabancı ot mücadelesi sezon sonuna kadar takip edilir.
KASIM
Kasım ayıyla fasılalı sulama sona erer. Toz organik gübre dağıtımı yapılır. Kasım başında; Organik toz gübre, fidan başına en az 500 gr atılarak toprakla yüzeysel olarak karıştırılır.
ARALIK
ARAZİ TEMİZLİĞİ YAPILIR. Arazi içerisindeki dökülmüş yapraklar toplanarak yakılır. Böylece mantari hastalıkların ve zararlı böcek larva ve yumurtalarının yok edilmesini sağlanır. NOTLAR: Bakım programında tavsiye edilen gübre miktarIarı her yıl % 10 arttırılarak uygulanmalıdır. * Fidan döneminde her sulamada ihtiyaç duyulan suyun miktarı belirlemek için; toprak analiz edilmeli, damla sulama sistemindeki damlatıcı sayısına bağlı olarak kaç dakika sulama yapılacağı tespit edilmelidir. * Yaptığınız sulamanın fidan toprağını kaç gün nemli tuttuğunu gözlemlemeli ve ona göre sulama sıklığını ayarlamalısınız. Yağış durumuna bağlı olarak Eylül sonu itibarıyle sulama işlemi tamamen durdurulabilir.
Acı bademler siyanidrik asit içerdiklerinden zehirlidir ve yenilmesi sakıncalıdır.Acı bademler badem yağı çıkarmak için kullanılır. Tatlı bademlerde acılığı veren siyanidrik asit ya hiç yoktur veya çok az bulunur.
Tatlı bademler kabuğun kırılma durumuna göre dört gruba ayrılır:
El bademleri:
Çok ince kabuklu bademlerdir.Randımanı yaklaşık % 70’e varır.
Diş bademleri:
Bu grup bademler dişle kolaylıkla kırabılmektir. Randımanları %50'ye varır.
Sert kabuklu bademler:
Dişle çok zor kırılır. Randımanı%40’a kadar varabilir.
Taş bademleri:
Kabukları çok kalın olduğundan iç randımanı düşüktür(%18-30).El ile diş bademleri aynı grup altında da toplanabilir
Badem Çeşitleri
Türkiye’de Ege Bölgesi’nde yapılan seleksiyon çalışmaları sonucu bulunmuş yerli badem tipleri vardır. Bunlardan bazı üstün nitelikli olanları üzerinde çeşitli çalışmalar yapılmış ve adlandırılmıştır.
Aşağıda bazı önemli yerli ve yabancı badem çeşitlerinin özellikleri verilmiştir.
Oldukça kuvvetli büyüyen, erkenci bir çeşit olup, şubatın ilk yarısında çiçek açar. Kendiyle uyuşmayan bir çeşittir ve tozlayıcı ister. Tozlayıcıları Akbadem, 48-3, 48-3 ve Hacı Alibey’dir. Kabuklu badem 3.95 g, iç badem 1.50 g ağırlığında olup, randımanı %37.97’dir. İç badem 24.51 mm uzunluğunda ve 13.47 mm enindedir. Çift badem oranı yaklaşık % 6.67’dir. Çağla badem olarak da tüketilebilir.
Akbadem
Kuvvetli büyüyen ağaçları vardır. Kendiyle uyuşmayan, erkenci bir el bademi çeşididir. Tozlayıcıları 48-1, 48-3, 48-4 ve Hacı Alibey’dir.Kabuklu badem 4.37 g, iç badem 1.80 g ağırlığındadır.İç badem 25.87 mm uzunluğunda,13.07 mm enindedir. Verimliliği çok iyi olup, % 26.67 oranında çift badem yapar. Randımanı % 35.17’dir.İnce kabukludur ve iri meyveler oluşturur. Çağla olarak değerlendirilmesinin yanı sıra iç badem olarak da oldukça kalitelidir.
Hacı Alibey
Orta kuvvetli ağaçlar oluşturur. Çok erkenci bir çeşittir. Kendiyle uyuşmaz, yabancı tozlanma ister. Tozlayıcıları 48-1, 48-3, 48-4 ve Akbadem’dir. Kabuklu badem 3.27 g, iç badem 1.15 g ağırlığındadır. Randımanı %35.17 olup, çift oranı % 26.67’Dir. İç badem 25.87 mm uzunluk ve 13.07 mm enindedir. Verimliliği çok iyi olup, periyodisiteye eğilimi de yok denecek kadar azdır.
Gülcan
Orta kuvvette ağaçlar oluşturur. Geçici bir çeşit olup, kendiyle uyuşmaz, yabancı tozlama ister. Tozlayıcıları 101-9 ve 101-13’tür. Kabuklu badem3.04 g ağırlığında, 23.4 mm uzunluğunda ve 16.31 mm enindedir. Randımanı %27.96 olup, çift oranı %7.5-13.3 arasındadır. İç badem 0.85 g ağırlığında olup,20.98 mm uzunluk ve 12.75 mm enindedir. Verimliliği oldukça iyi olup, badem dal kanserine dayanıklıdır. Ürünün derimi geç yapılır.
Kuvvetli büyüyen ağaçlar oluşturur. Geçci bir çeşit olup, kendiyle uyuşmaz, yabancı tozlanma ister.Tozlayıcıları 101-13 ve Gülcan 1’dir. Kabuklu badem, 3.20 g ve iç badem 1.02 g ağırlığında olup, randımanı %31.88’dir. %6.67 oranında çift badem yapar. İç badem uzunluğu 21.70mm ve eni 11.99 mm’dir.
Kuvvetli büyüyen ağaçlar oluşturur. Geçci bir çeşit olup, kendiyle uyuşmaz, yabancı tozlanma ister. Tozlayıcıları 101-9 ve Gülcan 1’dir. Kabuklu badem, 3.62 g ve iç badem 0.95 g ağırlığındadır. Randımanı %26.10 olup, çift badem oluşturmaz. İç badem 20.15 mm uzunluk ve 13.02 mm enindedir.
Yabancı Kökenli Badem Çeşitleri:
Nonpareil
Orta kuvvetli ağaçlar oluşturur. Geçici bir çeşit olup, kendiyle uyuşmaz, yabancı tozlanma ister.Tozlayıcıları Desmayo largueta, Desmayo rojo, Drake, Marcona ve Ne Plus Ultra’dır.Kabuklu badem 2.1 g ağırlığında, 33 mm uzunluğunda, eni 19 mm ve kalınlığı 12 mm’dir. Randımanı %65-70 olup, çift oranı %20-25 arasındadır.İç badem 1.4 g ağırlığında olup, 25 mm uzunluk, 13 mm en ve 8 mm kalınlık göstermektedir. Verimliliği gayet iyi, Monilia’ya duyarlıdır. Tomurcuk silkmesi hastalığı gösterir.
Teksas
Kuvvetli büyüyen ağaçlar oluşturur. Geçci bir çeşit olup, kendiyle uyuşmaz, yabancı tozlanma ister.Tozlayıcıları Cristomorto, Ferraduel, Ferragnes, Ferrastar, Primorski, Tardive de la verdiere, Tuono ve Yaltinski’dir. Kabuklu badem 3.0 g ağırlığında, 29 mm uzunluğunda, eni 20 mm ve kalınlığı 17 mm’dir. Randımanı %50 olup, çift oranı %39’dur. İç badem 1.5 g ağırlığında olup, 22 mm uzunluk, 13 mm en ve 9 mm kalınlık göstermektedir. Verimliliği orta olup, geç derilir, Monilia’ya duyarlıdır.
Ne plus Ultra
Ağacı orta kuvvette, verimliliği orta ile yeterli arasındadır. Kabuğu yumuşak ve açık renkli olduğundan özellikle kabuklu olarak satış için tercih edilen bir bademdir. İç dolgundur. İç randımanı % 50-60, çift badem oranı ise % 15-30'dur. Periyodisiteye meyilli, erken çiçeklenir, yetiştirme şartları bakımından seçici (özellikle toprak nemi). Tozlayıcıları: Peerless, Nonpareil, Ardechoise, IX L çeşitleridir.
Kalifornia. Diş bademi. İç verimi % 45-55. İkiz iç oranı çok düşük, ağacı çok kuvvetli büyür. Nonpareil’den bir hafta önce çiçek açtığından don tehlikesine daha maruz kalır. Kendine kısır.
Tozlayıcıları: Ne plus Ultra, Drake, Peerless çeşitleridir.
Peerless
İç randımanı en düşük, daha çok kabuklu olarak pazarlanır. İç badem iri, orta kalitede, ikiz iç oranı % 8-10. Nonpareil’den hemen önce çiçeklenir, Nonpareil ile hemen hemen aynı zamanda hasat edilir.
Kapareil
Çikolata sanayisinde kullanılır. Islah çalışmaları ile elde edilmiştir.Küçük meyveleri, erken meyveye yatar.Nonpareil ile aynı zamanda hasat edilir. Tozlayıcıları: Teksas, Nonpareil.
Jordanelo
Islah çalışmaları ile elde edilmiştir. Ağacı kuvvetli büyür. Çok ve düzenli meyve verir. Ne plu Ultra ile aynı zamanda, nispeten erken çiçek açar. Tozlayıcıları: Ne plus Ultra.
Ferraduel
Kuvvetli büyüyen ağaçlar oluşturur.Geçci bir çeşit olup, kendiyle uyuşmaz, yabancı tozlanma ister. Tozlayıcıları Ai, Ferragnes, Filippo Ceo, Tuono ve Texas’tır.Kabuklu badem 4.7 g ağırlığında, 35 mm uzunluğunda, eni 22 mm ve kalınlığı 17 mm’dir. Randımanı %28 olup, çift oranı %0-1 arasındadır.İç badem 1.3 g ağırlığında olup, 25 mm uzunluk, 14 mm en ve 8 mm kalınlık göstermektedir.Verimliliği gayet iyi, Moniliaya dayanıklı olup, nekrozlara karşı duyarlıdır.
Ferragnes
Orta kuvvetli ağaçlar oluşturur. Geçci bir çeşit olup, kendiyle uyuşmaz, yabancı tozlanma ister. Tozlayıcıları Ai, Cristomorto, Ferraduel, Ferrastar, Filippo Ceo, Fra Giulio, Primorski, Tardy Nonpareil, Tuono ve Texas’tır. Kabuklu badem 3.5 g ağırlığında, 36 mm uzunluğunda, eni 21 mm ve kalınlığı 16 mm’dir.Randımanı %41 olup, çift yapmaz. İç badem 1.5 g ağırlığında olup, 29 mm uzunluk, 13 mm en ve 8 mm kalınlık göstermektedir.Verimliliği gayet iyi, Monilia’ya orta dayanıklıdır.
Ardechoise
Gelişmesi kuvvetli, erken çiçeklenir, verimlilik iyi, meyveler Ağustos sonuna doğru olgunlaşır, yumuşak kabuklu, iç randımanı % 60, ikiz iç oranı %8 –10, iç kalitesi orta. Tozlayıcıları: Marcona, Princess.
Languedoc:
Çiçeklenme erken ve orta mevsim, iç randıman %40, ikiz iç oranı % 2, meyveler Eylül sonunda olgunlaşır.
Cristomorto
Kuvvetli büyüyen ağaçlar oluşturur. Geçci bir çeşit olup, kendiyle uyuşmaz, yabancı tozlanma ister. Tozlayıcıları Rachele ve Texas’tır. Kabuklu badem 4.5 g ağırlığında, 35 mm uzunluğunda, eni 23 mm ve kalınlığı 18 mm’dir. Randımanı %36 olup, çift oranı % 20-25 arasındadır.İç badem 1.6 g ağırlığında olup, 23 mm uzunluk, 14 mm en ve 8 mm kalınlık göstermektedir.Verimliliği gayet iyi olup, kök boğazı çürüklüğüne dayanıklıdır.
Avola
Erken çiçeklenir, verimi iyi, yumuşak kabuklu, meyveler Ağustos sonuna doğru olgunlaşır, iç randıman %60, ikiz iç oranı % 8-10.
Marcona
Çiçeklenme bir ay kadar uzun sürer, bu nedenle donlardan zararlanma daha az. İç verimi % 35-40, ikiz iç oranı %1’den az. Kısmen kendine verimli. Tozlayıcıları: Drake, Ne plus Ultra.
Drake
Orta irilikte ağaçlar oluşturur. Orta geç çiçeklenir. Kendiyle uyuşmaz. Tozlayıcıları; Marcona, Nonpariel ve Peerless’dir. Kabuklu meyve iriliği 2.6 g olup, 32 mm boy, 20 mm en ve 16 mm kalınlığa sahiptir.Randımanı % 46’dır. Çift badem oranı %20 ve 40 arasında değişir. İç badem, 1.2 g irilik, 23 mm boy, 13 mm en ve 8 mm kalınlığa sahiptir. Orta verimli, Monilia ve Nekrozlara karşı duyarlıdır.
Primorski
Orta kuvvetli ağaçlar oluşturur. Geçci bir çeşit olup, kendiyle uyuşmaz, yabancı tozlanma ister. Tozlayıcıları Ai, Cristomorto, Ferraduel, Ferragnes, Tardive de la verdiere ve Texas’dır. Kabuklu badem 2.6 g ağırlığında, 35 mm uzunluğunda, eni 20 mm ve kalınlığı 15 mm’dir. Randımanı %56 olup, çift badem yapmaz. İç badem 1.5 g ağırlığında olup, 27 mm uzunluk, 13 mm en ve 8 mm kalınlık göstermektedir. Verimliliği ortadır.
Tuono
Kuvvetli büyüyen ağaçlar oluşturur.Geçci bir çeşit olup, kendiyle uyuşur. Tozlayıcıları Ferraduel, Ferragnes, Ferrastar, Flippo Ceo, Fra Giulio grande, Genco ve Texas’tır.Kabuklu badem 3.8 g ağırlığında, 35 mm uzunluğunda, eni 24 mm ve kalınlığı 18 mm’dir. Randımanı %41 olup, çift oranı %25-35 arasındadır.İç badem 1.6g ağırlığında olup, 24 mm uzunluk, 14 mm en ve 8 mm kalınlık göstermektedir. Verimliliği gayet iyidir. Nekrozlara duyarlıdır.
Yaltinski
Kuvvetli ağaçlar oluşturur. Geçci bir çeşit olup, kendiyle uyuşmaz, yabancı tozlanma ister. Tozlayıcıları Ferragnes ve Flots’tur.Kabuklu badem 2.0 g ağırlığında, 31 mm uzunluğunda, eni 19 mm ve kalınlığı 14 mm’dir. Randımanı %53 olup, çift oranı %10’dur. İç badem 1.1. g ağırlığında olup, 21 mm uzunluk, 11 mm en ve 8 mm kalınlık göstermektedir. Verimliliği orta, derimi orta erkendir. Monilia’ya duyarlıdır.
Picantili
Kuvvetli ağaçlar oluşturur. Geçci bir çeşit olup, kendiyle uyuşmaz, yabancı tozlanma ister. Tozlayıcıları Ferraduel, Ferrastar ve Genco’dur. Kabuklu badem 3.4 g ağırlığında, 36 mm uzunluğunda, eni 23 mm ve kalınlığı 17 mm’dir. Randımanı % 46 olup, çift oranı %37’dir. İç badem 1.6 g ağırlığında olup, 23 mm uzunluk, 14 mm en ve 8 mm kalınlık göstermektedir. Verimliliği orta olup, Monilia’ya dayanıklıdır.
Genco
Kuvvetli büyüyen ağaçlar oluşturur. Geçci bir çeşit olup, kendiyle uyuşur. Tozlayıcıları Ferrastar, Filippo Ceo, Tuono ve Texas’tır. Kabuklu badem 3.4 g ağırlığında, 27 mm uzunluğunda, eni 21 mm ve kalınlığı 17 mm’dir. Randımanı %35 olup, çift oranı % 0-3 arasındadır. İç badem 1.2 g ağırlığında olup, 20 mm uzunluk, 14 mm ve 8 mm kalınlık göstermektedir. Verimliliği gayet iyidir.
Garrigues
Orta Geç Çiçek açar.İspanya orjinlidir.Çok verimli bir çeşittir.Taş badem Grubunda yer alır. Randımanı %38-40 civarındadır.İkiz meyve oranı %15-18 dir.Tozlayıcıları Tuono, Drake, Garriğnes dir .
Supernova Badem
Geç çiçeklenir. İç meyve ağırlığı 1.5 gramdır. Randımanı %36′ dır. İkiz meyve oranı %19’dur. Kendine verimlidir.
Bademin odun dalları kışın -25, -30°C’ ye kadar dayanmakla birlikte çiçek tomurcuklarının soğuğa dayanımları dönemlere göre farklı olmaktadır; çiçeklenme öncesi çiçek gözleri, -3,-3,5°C, çiçeklenme sonuna doğru, -1,5,-2 °C, küçük meyveler ise; -0,5-0,6 °C’ ye kadar dayanır.
Badem meyvelerinin olgunlaşması gerekli toplam sıcaklığın büyüme mevsimi boyunca yeterli olmaması durumunda meyvelerin gelişmesi ve olgunlaşması yeterli olmaz. Çiçeklerin açtığı havaların yağışlı ve sisli olması arı faaliyetini sınırlayacağı, ayrıca düşük sıcaklıklar döllenmede çim borusunun gelişimine engel olacağı için döllenme tam gerçekleşmez. Bu tür havalar monilya gibi mantari hasalıklara da neden olur.
Sık Dikim Bademler
%100 Mekanizasyon (Budama+Hasat)
Dikim Mesafesi: 3-3,5X-1,2m
Çeşitler: Sert Kabuklu ve Kendine Verimli
İlk Hasat: 2.Yıl
Tam Verim: 4.Yıl
Ort.Verim: 150-200kg/da (İç)
Çeşitler
Soleta
Menşei İspanyadır. Büyüme gücü orta,iyi dallanma ve yar ı dikey büyüme gösteriri. Sık dikime uygun, %30-33 randımanlı,eliptik şekilli ve sert kabukludur. Çiçeklenme zamanı 15 Şubat-05 Marttır.
Belona:
Menşei İspanyadır. Büyüme gücü orta, iyi açık büyüme ve yoğun çiçek açma özelliğine sahiptir. Sık dikime uygun,%27-35 randımanlı, kalp şekilli ve sert kabukludur. Çiçeklenme zamanı 18 Şubat-05 Marttır.
Türkiyede Bulunan Badem Çeşitleri Nelerdir? Badem Yetiştiriciliği Ve Bademin Tarihçesi
Osmanlı ve Türk Mutfağı ve Geleneksel Türk Mutfağında bir çok Yöresel Yemeklerde ve Yöresel tatlılarımızda kullanılan ve badem Osmanlı Saray mutfağında da sofraların vazgeçilmez lezzetlerine nefis tadlar katmıştır. Bademin anavatanının Çin ve Orta Asya olduğu bilinse de Türkiyede bir çok bölgemizde yetiştirilmektedir.
Badem nedir? Bademin Faydaları nelerdir?
Badem daha çok Türkiye, İran, Suudi Arabistan, Lübnan, Suriye, Ürdün ve İsrail gibi ılıman iklimlerin olduğu ülkelerde yetişir. Tatlı ve acı badem olarak ikiye ayrılır. Acı badem badem yağı, yemeklere lezzet katmak için kullanılmaktadır. Tatlı badem ise genelde çiğ olarak tüketilmektedir. Bademin bir yan ürünü olan badem sütü aynı zamanda lezzetli bir içecek ve inek sütüne alternatif besindir.
Badem son derece yüksek besin ihtiva eder. E vitamini, kalsiyum, fosfor, demir ve magnezyum açısından zengin bir kaynaktır. Ayrıca, çinko, selenyum, bakır ve niasin içerir. Diğer bütün türleriyle karşılaştırıldığıda besin değerleri ve faydalı bileşenleri ile ön plana çıkmaktadır.
Bademin Faydaları
Bademin sağlık açısından birçok faydası vardır. Çağımızın önemli hastalıklarının başında olan stres ve kanser çeşitlerine karşı bünyeyi koruyucu özelliği vardır. Bunun yanında kabızlık, kolesterol, kemik sağlığı gibi birçok konuda ve çok geniş yelpaza de insan sağlığına hizmet eder. Besinlerin emilimini hızlandırmak için tercihen aç karnına, doğrudan badem yiyebilirsiniz.
Badem ayrıca solunum bozuklukları, öksürük, kalp bozuklukları, anemi, iktidarsızlık, ve diyabet sorunlarının çözümü için tercih edilebilir.
Badem Beyin Sağlığına Faydalıdır:
Badem insan beyninin gelişimi ve sağlığı için gerekli olan birçok elemente ve bileşen içermektedir. Sadece yetişkinler için değil, çocuklarında beyin sağlığı için faydalıdır. Alzheimer hastalığına yakalanma riskini azaltabilir. Bu konuyla ilgili olarak yapılan birçok bilimsel çalışma bademin içerdiği birçok besin kaynağının sinir siteminin genel sağlığını korumak için gerekli olduğunu ortaya koymuştur. Günde 6-7 tane ve düzenli olarak badem tüketmeniz sağlık açısından birçok fayda sağlayacaktır.
Badem Kolesterol Sağlığını Korur:
Bademin düzenli olarak tüketilmesi, iyi ve kötü kolesterol seviyelerini denegelemeye yardımcı olur Bu özelliği kolesterolün dengesiz seyri sonucu oluşabilecek birçok hastalığa yakalanma riskini azaltır. Diğer bir ifade ile bir problemi ortadan kaldırarak meydana gelebilecek birçok sağlık probleminin oluşmasına engel olur.
Badem Kemik Sağlığına Faydalıdır:
Badem içerdiği pek çok vitamin ve mineraller yardımıyla mükemmel bir şifa kaynağıdır. İçerdiği bu maddelerin en önemlilerinden bir tanesi de fosfordur. Ayrıca 'osteoporoz' gibi yaşa bağlı sorunların başlamasını önlerken, fosfor yardımıyla kemiklerin ve dişlerin dayanıklılığını arttırır.
Badem Kalp İçin Mükemmel Bir Besindir:
Bademde bulunan doymamış yağlar, protein ve potasyum kalp sağlığı için önemlidir. Bademin içerdiği E vitamini ayrıca etkili bir antioksidan olmasını sağlar. Bademde bol miktarda bulunan magnezyum kalp krizi önlemeye yardımcı olurken, aynı zamanda kalp hastalıkları riskini azaltır. Badem arter inflamasyona neden olan sorunların etkisini azaltır.
Folik asit açısından da iyi bir kaynaktır. Bu nedenle arterlerde yağ leke oluşumuna neden olan homosistein seviyesini azaltmaya yardımcı olur. Ayrıca, badem arter duvar hasarına karşı güçlü bir kalkan oluşturmak için E vitamini ile destek olur.
Badem Bağışıklık Sistemi Güçlendirir:
Bağışıklık sisteminin sağlıklı bir şekilde çalışması için birçok maddeye ihtiyacı vardır. Bu maddelerden bir tanesi de alkalidir. Badem, alkali açısından çok zengin bir besin kaynağıdır. Bu madde bağışıklık sistemini güçlendirmeye yarar. Aynı zamanda çeşitli hastalıklara neden olan sağlıksız koşulları bertaraf eder. Alkali 'katkısı ile birlikte, E vitamin karışımı ile birlikte badem güçlü bir antioksdiana dönüşür.
İşte bu karışım sonucu bağışıklık siteminde onlarca hatta yüzlerce hastalığa neden olan serbest radikalleri yok eden mükemmel bir antioksidan ortaya çıkar. Bademin bol miktarda içerdiği E vitamini kanser hastalıklarına yakalanma riskini azaltır ve kalp sağlığını korur. Bununla ilgili olarak yapılan araştırmalar E vitamini oranı yüksek olan insanların kalp rahatsızlıklarına yakalanma riski diğer insanlara göre %30-40 daha azdır.
Cilt Bakımı ve Badem:
Cilt sağlığı açısından bademin faydaları bilinen bir şeydir. Badem yağı masajı genellikle yeni doğan bebekler için tavsiye edilir. Badem sütü ile cilt sağlığını koruyan sabunlar yapılmaktadır ve kozmetik sektöründe çok yaygın olarak kullanılmaktadır.
Badem Kan Basıncını Düzenler:
Bademde bulunan potasyum kan basıncını düzenlemeye yardımcı olur. Ayrıca bol miktarda içerdiği sodyum kan basıncında meydana gelebilecek dalgalanmaları engeller. Kalp sağlığı için kan basıncının önemi büyüktür. Bu yüzden badem kan basıncını dengelerken aynı zamanda kalp sağlığını korumaktadır.
Enerjiyi Arttırır:
Badem manganez, bakır ve riboflavin içermektedir ve bu maddeler enerji üretimi için metabolizmaya çok yardımcı olurlar. Yolda yürürken bile kolayca bulabilir ve tüketebilirsiniz.
Badem Kanseri Önler:
Ulusal Kanser Merkezi, yüksek diyet lifleri içeren bademin özellikle kolon kanserini önleme noktasına etkili olabileceğini belirtmiştir.
Badem Diyabete Karşı Koruma Sağlar:
Badem özellikle yemeklerden sonra glikoz ve insülin seviyelerinde meydana gelen artışı azaltmak için yardımcı olur. Diyabet hastalarında sık sık yemek esnasında veya yemekten sonra meydana gelen şeker seviyesinin artması sorunu badem giderebilir. Ve şeker seviyesini sağlıklı bir seviyede tutabilir.
Gebelik Döneminde Badem:
Badem yeni doğan bebeklerde doğum kusurlarını gideren folik asit içerir. Ayrıca, sağlıklı hücre büyümesi ve doku oluşumunu teşvik eder.. Doktorlar gebe kadınlara folik asit takviyesi reçetelerde verirler ama badem anne ve bebeğin sağlığını korumak için yeterli derecede folik asit içerir.
Badem Kilo Vermeye Yardımcı Olur:
Birçok araştırma bademin kilo vermeye yardımcı olduğunu ortaya koymuştur. Bademin bağırsak hareketlerini arttırdığı bilinen bir şeydir. Bu özelliği ile daha hızlı kilo vermek isteyenlerin düzenli olarak kullanabileceği nadir besinlerdendir. Ayrıca içerdiği lifler yardımıyla toksinleri de temizler.
Badem Kabızlığı Önler:
Bademin lif açısından zengin olduğunu söylemiştir ve diğer birçok lif açısından zengin olan gıdalar gibi badem kabızlığı önlemeye yardımcı olur. Bununla birlikte, sindirim sürecini kolaylaştırır, sindirim siteminin yorulmasını engeller. Günde 4 veya 5 tane badem yemeniz bile sindirim sisteminizin düzenli bir şekilde çalışmasına yeter.
Bademin tarihçesi eski Babil’e kadar uzanmaktadır. Babil’de bademin tarihinin başladığı ve en eski kültürü yapılan yiyecekler arasında olduğunu tarihçiler kabul etmektedirler. Mısır’da İskenderiye yakınlarındaki Faros adasında bulunan ganimetler arasında bademe rastlanmıştır.
Bademin anavatanının Çin ve Orta Asya olduğu bilinmektedir. Asya ile Avrupa arasındaki İpek Yolunda, bademin seyyahlar tarafından yendiği bilinmektedir. Badem, seyyahlar vasıtasıyla Yunanistan, Türkiye ve Orta Doğuya getirilmiştir. Uzun yıllardır Akdeniz kıyılarında özellikle İspanya ve İtalya’da badem yetiştiriciliği yapıldığı bilinmektedir.
Badem, botanik açıdan kiraz, erik ve şeftali ile aynı familyada yer almaktadır.
Badem, kayısı ve şeftali gibi bazı meyve türleri, binlerce yıl önce Türkiye'ye getirilmiştir. Badem yıllarca sadece tohumla üretilmesinden dolayı, çok geniş bir çeşitliliğe sahiptir Bunun yanı sıra diğer ülkelerden yurdumuza Texsas, Nonpareil gibi badem çeşitleri getirilmiş ve üretimi yapılmıştır.
Türkiye'nin Doğu Karadeniz’in kıyı bölgesi ile çok yüksek yaylalar dışında her yöresinde badem yetiştirilmektedir. Badem yetiştiriciliği ülkemizde Ege Bölgesinde yoğunlaşmış, bunu Akdeniz, İç Anadolu ve Marmara Bölgeleri izlemektedir. özellikle Ege ve Akdeniz bölgelerinde Türkiye badem üretiminin üçte ikisi üretilmektedir. Badem yetiştiriciliği açısından en önemli bölge Ege Bölgesi, burada da Datça Yarımadasıdır.
Türkiye’de 1998 rakamlarına göre 3.680.000 meyve veren ağaç bulunmaktadır. Badem üretimi 1990 yılında 46.000 ton iken bu üretim 1998 yılında 36.000 tona düşmüştür.
Badem Bahçesi İçin Yer Seçimi
Ülkemizin hemen her yerinde badem ağaçlarına rastlanır. Dağlarda ve yol kenarlarında kendiliğinden yetişen ya da bağ-bahçelerin çevresinde sınır ağacı olarak hiçbir bakım işlemi yapılmadan büyüyen badem ağaçlarını her zaman görmek mümkündür. Badem ağacının doğada kolayca büyüyebilir olması, ne yazık ki, ülkemizde yanlış bir kanının yerleşmesine yol açmıştır: badem ağacı kıraç topraklarda yetişir ve su istemez !
Bu çok yaygın kanı nedeniyle ticari olarak badem yetiştirmek isteyenler çoğunlukla bahçe yeri olarak verimli olmayan, kenarda kalmış kıraç arazileri düşünmektedir. Bazıları tarla tarımı yaptıkları susuz arazilerden daha iyi gelir sağlamak için, bazıları da az verimli olduğundan yıllarca boş duran arazilerini ağaçlandırmak amacıyla badem fidanı dikmek istemektedir. Kimileri de araziye badem tohumu ekip, yerinde aşılayarak bahçe kurmanın daha iyi sonuç vereceğine inanmaktadır. Fakat, bu şekilde yapılacak bahçe tesisleri modern anlamda badem yetiştiriciliğine ve rekabete açık iç badem üretimine pek uygun değildir.
Bol miktarda ve pazarlanabilir kalitede iç badem elde edebilmek için badem bahçeleri 2 metre kadar toprak derinliği olan arazilere kurulmalıdır. Bahçe toprağı geçirgen yapıda ve verimli olmalıdır. Bahçe toprağı ne kadar iyi özelliğe sahip olursa, elde edilen ürünün miktarı ve kalitesi de o kadar artar. Ayrıca, verimli topraklarda büyüyen ağaçlar uzun yıllar daha sorunsuz bir şekilde meyve verir. Badem ağaçları kurak ve fakir topraklarda öteki meyve türlerine göre daha iyi büyüyebilirse de meyveye geç yatar, az ürün verir ve iç bademleri de istenilen kalitede olmaz.
Badem ağacı yaygın kanının aksine suyu çok sever. Badem yetiştiriciliğinde birim alandan alınan meyve miktarı ile sulama uygulaması arasında olumlu ilişki bulunduğunu gösteren çok sayıda bilimsel araştırma sonucu ve deneyim bulunmaktadır. Bu nedenle, ticari badem yetiştiriciliği yapan öteki ülkelerde olduğu gibi, ülkemizde de bol ve kaliteli ürün elde etmek için badem bahçeleri sulama olanağı bulunan arazilere kurulmalıdır. Sulanmayan badem bahçelerinin tatminkar bir kazanç getirmesi pek beklenmemelidir.
Günümüzde meyve yetiştiriciliğinde rekabete açık üretim yapmak ön plandadır. Bir başka deyişle, artık meyve bahçelerinden erken yaştan itibaren bol miktarda ve yüksek kaliteli ürün elde edilmesi amaçlanmaktadır. Bunu sağlayabilmek için badem bahçeleri verimli ve sulanabilen arazilere kurulmalıdır.
Badem sulaması için tekniğine uygun olarak hazırlanmış bir su havuzunun görünümü. Bu havuzda depolanan su büyük bir badem bahçesindeki damla sulama sistemi için kullanılmaktadır. Damla sulama sistemi hem kullanılan sudan hem de sulama işçiliğinden büyük ölçüde tasarruf sağlar.
Badem bahçelerine kurulan damla sulama sistemleriyle suda eriyebilen gübreler de verilebilir. Böylece fidanların daha hızlı ve sağlıklı bir şekilde büyümesi sağlanır.
Damla sulama ile sulanan 4 yaşındaki bir badem ağacının taç büyümesi (Masbovera çeşidi). Bu bahçenin toprak derinliği 3 metredir. Sulanan badem ağaçları daha erken yaşta ekonomik anlamda meyve verir.
Badem Tarımına Uygun İklim Koşulları
Bilindiği üzere, badem ağaçları kış sonlarına doğru havalar biraz ısınınca hemen çiçek açar. Fakat ülkemizde özellikle karasal iklime sahip yerlerde bu dönemdeki havalar kararsızdır; hava sıcaklığı aniden donma derecesine düştüğü takdirde yeni açmış olan badem çiçekleri soğuktan zarar görür. Bir başka deyişle, kış sonundaki ılık havalar bademi aldatır !
Bu yüzden belirli yörelerdeki badem ağaçlarından ancak 3-5 yılda bir ürün alınabilir ve belki de, bu nedenle ülkemizde bademe güvenilmez bir meyve türü gözü ile bakıla gelmiştir.
Halbuki, uygun iklimin seçilmesi ve geç çiçek açan çeşitlerin yetiştirilmesiyle badem tarımı başarılı bir şekilde yapılabilmektedir. ABD’de iklimi uygun bölgelerde bahçeler kurularak ve gerektiğinde dona karşı önlemler alınarak, Avrupa’da ise özellikle geç çiçeklenen çeşitler dikilerek her yıl oldukça kararlı bir şekilde ürün alınmaktadır.
Ülkemizin iklim koşulları coğrafik bölgelere göre büyük farklılık gösterir. Bu nedenle bahçe kurulacak yerin iklim koşullarının badem yetiştiriciliğine uygun olup olmadığının çok iyi bir şekilde incelenmesi gerekir. Aslında, badem bir sıcak ılıman iklim meyvesidir. Ülkemizde de geleneksel badem yetiştiriciliği Ege ve Akdeniz Bölgesinin erken ilkbaharda don riski az olan, sıcak yerlerinde yapılmaktadır.
Karasal iklime sahip olan İç Anadolu Bölgesinin bir çok yerinde erken ilkbahardaki hava sıcaklıkları kararsız olduğundan badem çiçekleri çoğu yıllar donlardan zarar görür (aldanır). Geç çiçeklenen badem çeşitleri, herhangi bir yörede kendiliğinden yetişen badem ağaçlarından 10-14 gün daha geç çiçek açar. Geç çiçeklenen çeşitler özellikle kışları ılıman geçen yerlerde ilkbahar donlarından korunmak için çok avantajlıdır. Buna karşın, karasal iklime sahip olan yerlerde geç çiçeklenen çeşitlerin yetiştirilmesi de donlardan korunmak için yeterli olmayabilir.
Geç çiçeklenen bazı çeşitler bol miktarda çiçek tomurcuğu oluşturur. Yukarıdaki şekilde, yurt dışında ıslah edilmiş olan ve ticari badem çeşitleri arasında en geç çiçek açan Felisia çeşidinin çiçek tomurcukları görülmektedir. Meyve kalitesi de iyi olan bu çeşit patentlidir.
Ülkemizde iklim, arazi büyüklüğü ve sulama olanakları açısından Güneydoğu Anadolu Bölgesinin bazı illeri badem yetiştiriciliği için büyük bir potansiyele sahip gözükmektedir.
Şanlıurfa'da 2005 yılında kurulmuş olan genç bir badem bahçesinin görünümü. Yeni kurulan bahçelerde ilk 4 yıl süresince yapılması gereken fidan terbiyesine (şekil budamasına) gereken önem verilmelidir. Zira, genç fidanların doğru bir şekilde terbiye edilmesi ağaçların verimini büyük ölçüde etkiler.
Güneydoğu Anadolu’da kurulan ticari badem bahçeleri meyve vermeye başlamıştır. Ancak, bölgedeki bazı bahçelere dikilen kalitesiz fidanlar tutmamış ya da gelişmemiştir. Bu nedenle rasgele fidan satın alınmamalıdır.
Modern bir badem bahçesi kurmuş olan Mahmut Bucak (Bozova), Ferragnes çeşidine tozlayıcı olarak Ferraduel çeşidini dikmiştir. Bu bilinçli yetiştirici badem bahçesini yer altından döşenen bir sistemle sulamaktadır.
Ticari badem bahçesi kurulması düşünülen bölgenin geçen 10 yıl süresince görülen ilkbahar don tarihleri ve donların görülme sıklığı ciddi bir şekilde etüt edilmelidir. Bunun için en yakın meteoroloji istasyonundan bilgiler alınmalı, yöredeki tarım kuruluşları ile ziraat fakültelerine danışılmalı, eğer varsa, o yörede uzun yıllardır meyve yetiştiren bilinçli kişilerin görüşlerine başvurulmalıdır.
Eğer ilkbahar erken donlarının önemli sorun yaratacağı kanısına varılırsa, badem yetiştiriciliğinde ısrar edilmemelidir. Badem ağaçlarını ilkbahar donlarından korumak için bahçeleri ısıtma, havayı karıştırma ya da su püskürtme gibi çeşitli önlemler bulunmakla birlikte, bunları uygulamak güç ve pahalı olabilir. En iyisi, ilkbaharda don riski hiç olmayan veya çok az olan yerlerde geç çiçeklenen badem çeşitleriyle bahçe kurmaktır
Yukarıdaki özelliklerin hepsini bir arada taşıyan mükemmel çeşit henüz bulunamamıştır. Bununla birlikte söz konusu özelliklerden bazılarına sahip olan çeşitler günümüzde ticari olarak başarılı bir şekilde yetiştirilmektedir.
Tarım ve Köy işleri Bakanlığının “meyve çeşit tescil listesinde” ülkemizde ıslah edilmiş olan badem çeşitleri ile bazı yabancı çeşitler yer almaktadır. Bahçelere dikilecek fidanlar mutlaka “sertifikalı” olmalıdır. Fidanların istenilen çeşitlerden olması (ismine doğru olması) için rasgele değil, bilinen kuruluşlardan ve güvenilir fidancılardan satın alınmasına dikkat edilmelidir. Tarım Kuruluşlarınca verilen fidan desteğinden yararlanabilmek için satın alınacak fidanların ülkemizde tescilli çeşitlerden ve sertifikalı olması koşulu vardır.
Badem çeşidi için önceden yapılmış bir tercih yoksa, mutlaka bahçe kurulacak yere en yakın tarım kuruluşunun veya ziraat fakültesinin ya da meyvecilik uzmanlarının görüşü alınmalıdır. Zira, ülkemizdeki iklim ve toprak koşulları bölgelere göre büyük farklılık gösterdiğinden üretim yapılacak bölgeye uygun çeşitlerin seçilmesi ve yetiştirilmesi büyük öneme sahiptir.
İklim İsteği :
Yazları sıcak ve kurak,kışları ılık ve yağışlı Akdeniz iklimi idealdir.Ancak odun kısmının
kış donlarına daha dayanıklı olması nedeniyle kış soğuklarının fazla olduğu yerlerde de
yetişir.Nemli havadan ve soğuk rüzgardan hiç hoşlanmaz.
İlkbaharda erken çiçek açtığı için,geç gelen kırağılarda çiçekleri donar,meyve yapamaz.
Bademlerin kış dinlenme isteği fazla değildir.Bunların çok kısa fakat tam bir dinlenmeye
ihtiyaçları vardır.(300-400 saat) Meyvelerin olgunlaşabilmesi için yazın oldukça yüksek
sıcaklığa ihtiyaç duyarlar.
Toprak İstekleri:
Toprak bakımından fazla seçici değildir.Hafif derin,süzek ve alüvyal topraklar en
idealidir.Ancak kumlu-killi,çakılda ve kireçli topraklarda da yetişebilir,fakat ağır topraklara
hiç tahammülü yoktur.
BADEMİN GENEL ÖZELLİKLERİ:
Çiçek Tomurcukları ve Çiçek:
Çiçek tomurcukları ve diğer tomurcuklar bir yıl önceki mayıs ayı başında yaprak
koltuklarında görülmeye başlar.Ağustos ve eylül ayında ise çiçek ve diğer tomurcuklar
tomurcuk yapısı itibarı ile farklılaşmıştır.
Çiçek tomurcukları ağaçların farklı yaştaki dalları ile
bunların üzerindeki 2-13cm. uzunluğundaki buket dalcıklarında teşekkül eder.
Meyve:
Bademin esas yenen kısmı tohumdur.Bir iç bademin ticari değerini;
İriliği,şekli,rengi,tüylülüğü,düzlüğü,ve çift badem oranı belirler.
Bademler kabuk sertliklerine göre 4’ e ayrılırlar.
1-Taş bademi
2-El bademi
3-Sert badem
4-Diş bademi
Yetiştirici açısından iyi bir çeşitte bulunması gereken özellikler şunlardır:
1-Ağacın gelişmesi kuvvetli olmalı.
2-Ağaç bol miktarda çiçek açmalı
3-Çiçeklenme mümkün olduğu kadar geç olmalı
4-Diğer ticari çeşitlerle tozlanabilmeli
5-Bol ve kararlı mahsul vermeli
6-Meyveler aynı zamanda olgunlaşmalı
7-Kolay hasat edilmeli,ancak tohumlar rüzgar etkisiyle dökülmemeli
8-Yeşil kabuğun kavlanması kolay olmalı
9-İkiz iç oranı düşük olmalı
10-İç randıman ve iç badem kalitesi yüksek olmalı
11-Dış şartlara çeşitli hastalık ve zararlılara dayanıklı olmalı
12-Çift badem oranı düşük olmalı
Badem çiçekleri muhakkak başka bir çeşidin dölleyiciliğine ihtiyaç duyar.
Badem Yetiştirilmesi ve Bakımı:
Ülkemizdeki bademlerin bir kısmı tohumdan üretilmiş ağaçlar olmasına rağmen
ekonomik olması açısından aşıyla üretimi makbuldür.Yaşlı çöğürler üzerine durgun göz aşısı
yapmak en idealidir.Bu a
maçla kullanılan anaçlar,badem,şeftali,erik
tir.
Bu anaçlar üzerine çiçeklenme zamanı aynı olan veya hiç değilse çakışan çeşitler
birlikte dikilmelidir.
Ülkemizde kullanılan yabancı çeşitler Nenparcil, Te
xas, Bartre, Marcona, Caveliana dır.Yerli çeşitler ise 102-13,101-23,104-1,300-1dir
Badem tesisi kurulacağı yer önce derin olarak sürülmelidir. Düz arazilerde kare dikim
,erozyonun söz konusu olduğu meyilli yerlerde ise kontur dikim yapılmalıdır.Meyli fazla olan
yerlerde teraslama yapılması gerekir.
Badem çabuk gelişen bir meyve türü olduğundan kuvvetli ve derin topraklarda 8-9m
aralık bırakmak gerekmektedir.Zayıf ve az derin topraklar
da dikim aralıkları 5-6 m olabilir.Badem kök sistemi kuvvetli gelişen bir meyve türüdür.
Yağışı az olan yerlerde ağaçlar gerekli suyu sağlamak için daha büyük kök sistemi
geliştireceğinden dikim aralığıda ona göre geniş tutulmalıdır.
Dikim; Kışı soğuk olan yerlerde
martta sıcak olan yerlerde ocakta yapılır.
Toprak İşleme:
Kış yağmurlarını toprakta tutabilmek,verilecek gübreleri toprak altına karıştırmak
amacıyla son baharda derin sürüm yapılır. İlkbahar ve yaz aylarında yapılacak sürümler ise
yüzeysel olmalıdır.Bu sürümlerde amaç yabancı otları öldürmek,toprağın su kaybını
azaltmaktır.
Gübreleme:
Badem yetiştirilen topraklar genellikle fakir olduklarından gübrelemeye önem
verilmelidir.Özellikle su tutma kapasitesini arttırmak ve organik gübreleme için çiftlik gübresi
kullanılması zorunludur.Azot,fosfor,potasyum gibi bitki besin elementlerinin de toprak ve
yaprak analizlerine göre verilmesi uygundur.
Sulama:
Badem susuz şartlarda da yetişebiliyor ise de verimli ve kaliteli ürün elde etmek için
yılda 3-4 kez sulanmalıdır.Özellikle meyve gelişme döneminde su ihtiyacının karşılanması
zorunludur.Ağaçlar yeterince su almazsa meyvelerde dökülme,zamk çıkarma ve gelişmede
gerileme görülür.
Budama:
Yeni kurulan badem bahçelerinde dikimden sonra dikkat edilecek önemli nokta
ağaçlara ilk yıldan itibaren istenen taç şeklinin verilmesidir.Sonradan bu amaçla fazla kesim
ağaçta kurumalara ve zamklaşmaya sebep olur.
Hasat:
Hasat yönünden bir çeşitte aranan en iyi durum ağaçtaki meyvelerin mümkün olduğu
kadar aynı zamanda olgunlaşması ve normal bir silkme ile yere dökülmesidir.
Verim:
Toprağın durumuna ve bakım şartlarına göre bir dekardan elde edilen kabuklu badem
miktarı 100-500kg dır.Zayıf topraklarda ise 70-110kg dır.
Tozlayıcı Badem Fidanı Ne Demektir?
Tozlayıcı badem fidanı demek bahçedeki ana çeşit olan bademdeki çiçek dönemindeki çiçeklerin ,meyveye daha fazla dönüşmesini sağlayan badem fidanı demektir.Bir başka deyişle döllenmeyi artırmaktadır.Tozlayıcı olan badem çeşitleride meyve vermektedir.Örneğin ferragnes badem fidanının tozlayıcısı ferraduelbadem çeşididir.Tozlayıcı olmadan da tek başına dikim yapabilirsiniz fakat ağaç başına alacak olduğunuz meyve miktarı düşecektir.
BADEM DAL KANSERİ HASTALIĞI
Ağaçların kabukları kış sonlarında henüz uyku devresinde iken yaprak döküm
yerlerinde kabuk kısmında zamanla uzunlamasına bir çatlaktan odun kısmına doğru yayılan
şişkinlikler oluşur.Hastalıklı kabuk dokusu parça parça ayrılır.Gözler etrafına yayılan kanser
yaraları ise gözlerin ölmesine ve ürün azalmasına sebep olurlar.
Bu kanser yaraları yıldan yıla
büyür.Böyle hastalığa yakalanmış ağaçlarda gelişme ve yaprak durumu zayıflar,ağaçlar
zamanla kurur.Hastalık enfekteli aşı kalemleri,yağmur, rüzgar ve hasatta kullanılan sırıklarla
yayılır.
Mücadelesi için;
a-Aşı kalemlerinin ve aşı aletlerinin temiz olması gerekir.
b-Kanserle bulaşık bahçelerde budama işlemi ağustos-eylül aylarında.
BADEM İÇ KURDU
Larva saldırısına uğramış bademler çabuk kuruyarak renk değiştirir ve üst kabukdaki
açık yeşil renk kaybolarak sarımsı bir renge dönüşür.Kış aylarında ise üst kabuk tamamen
esmerleşir.Beslendikçe meyvenın iç kısmını yiyerek tamamen boşaltır.Erginin çıkış yaptığı
meyvelerın kabuk kısmında çıkış deliği görülür.Yılda 1 döl verir.Ağaç başına ürün kaybı
%48.8’i bulmaktadır.
Mücadelesi için;
a-Yeni tesis edilecek bahçelerde bu zararlıya dayanıklı çeşitler dikilmelidir.
b-Hasat sırasında veya kış aylarında ağaçlar üzerindeki ve yere dökülen kurtlu
bademlerin toplanıp yakılması veya çok derin toprağa gömülmesi.
c-İlaçlı mücadelesindeki amaç, ağaçları ilaçlı bulundurarak erginlerin çiftleşip yumurta
bırakmadan önce yok etmektir.
Konu uzmanları tarafından yapılacak incelemeler sonucu ilk
ergin dişi çıkışı tespit edildiğinde 1. ilaçlama yapılır.Bundan sonraki ilaçlama zamanları,ergin
çıkış süresi,ilaçların etki süresi ve ergin çıkışı süresince meyvelerin sertleşme (sertleşmiş
meyveye yumurta bırakamaz) durumunagöre ayarlanır.
Bir önceki yazımızda aşılama tekniklerinden göz aşısı hakkında bilgi vermiştik. Bu yazımızda ise çok tercih edilen bir başka aşı tekniği olan kalem aşısı hakkında bilgiler vereceğiz.
Kalem Aşısı Ne Zaman Yapılır?
Kalem aşısı genellikle toprağın uyanmaya başladığı, sıcaklığın 10’lu derecelerin üzerine çıktığı, anaç’da kambiyum dokularının gelişmeye başladığı zamanlarda yapılır. Kambiyum dokuları, bitkinin gelişmesini ve büyümesini sağlayan hücrelerdir. Bu hücreler, aşılama işlemi sırasında anaç bitkimiz üzerinde yapılan kesim noktasını yara olarak algılar ve bitkinin o kısmını onarmaya başlar. Doğal olarak da bu onarma sonucunda bizim kalemimiz ile anaç bitkimizin kaynaşmasını sağlamış olur.
Kalem Aşısı Kalemi Nasıl Seçilir?
Aşılama işlemindeki önemli olan unsurlardan biri kalemin seçilmesidir. Kalemin nasıl olması gerektiğini bir önceki "Göz Aşısı Nasıl Yapılır?" yazımızda anlatmıştık. O yüzden bir kere daha bu konuya girmeyeceğiz. Yanlız küçük bir detay olarak şunu söyleyebiliriz. Kalem aşısını yaparken seçmiş olduğumuz kalemimizin göz sayısının 2 yada 3 olması yeterlidir. Kaleminizde daha fazla göz olması bitkinizi yorabilir ve aşınızın verimini düşürür.
Yumuşak Çekirdekli Meyvelerde Tercih Edilmelidir
Kalem aşıları yumuşak çekirdekli meyvelerde (elma, ayva, dut, vb.) çok iyi sonuç verir. Sert çekirdekli meyvelerde ise kalem aşılarının tutma oranı düşüktür. Göz aşısı sert çekirdekli meyveler için çok daha uygundur.
Aşı çakımızla anacımızı belirlediğimiz yükseklikten yatay şekilde kesiyoruz. Anacımızın üst kısmındaki yatay yüzeyin tam ortasından, anacımızı ikiye ayıracakmış gibi 4-5cm uzunluğunda bir kesme işlemi daha yapıyoruz. Bu işlemle aşılama işlemi sırasında kalemimizin gireceği yeri hazırlamış olduk.
Kalemimizin, anacımıza rahat bir şekilde girmesini sağlamak için ucunu sağdan ve soldan keserek sivriltiyoruz.
Bu işlemi de yaptıktan sonra, kalemimizi ikiye ayırmış olduğumuz anacımızın içerisine dikkatlice yerleştiriyoruz.
Bağlama İşleminde Neye Dikkat Edilmelidir?
Evet artık sıra aşımızı bağlama işlemine geldi. Göz aşısında olduğu gibi bağlama işlemini sıkı sıkıya yapıyoruz. Bağlama esnasında kalemimiz oynamamalıdır.
Evet aşılama işlemimizi tamamladık. Fakat en son yapmamız gereken bir işlem daha var. Kalemimizin tepe noktasını daha önceden kesmiştik. Bu kısmın açıkta kalmaması lazım. Aşı macunu ile bu kısmı kapatmamız gerekir. Aksi takdir de don olayında yada rüzgar esmelerinde aşı kalemimiz nemini kaybedecek, bu olay da aşımızın tutmasını engelleyecektir. Aşı macunumuzu da kalemimizin tepe yüzeyine sürerek kalem aşılama işlemimizi bitirmiş oluyoruz.
Göz aşısı pek çok insanın daha önce duyduğu, ancak yeterli bilgiye sahip olmadığı bir kavram. Sizler için bu farklı aşılama yöntemine dair her şeyi derledik.
Göz Aşısı Nedir?
Göz aşısı bir kalemden birkaç tane tomurcuk (göz) alınarak, birçok bitkiye hızlı ve kolay bir şekilde yapılan aşılama şeklidir. Yapılması kolaydır. Bu sayede amatörlerde rahatlıkla bu yöntemi kullanabilmektedir. Kısa sürede sonuca ulaşılır. Bu yüzden çok tercih edilen bir aşıdır.
Aşı Gözü Nasıl Alınır?
Göz aşılarında en önemli hareketlerden biri aşı gözünü almaktır. Diyelim ki komşunuzun bahçesinde çok güzel ürün veren bir erik yada kiraz ağacı var. Sizde bu ağaçtan göz alıp kendi erik yada kiraz ağacınıza aşılamak istiyorsunuz. Nasıl yapacaksınız? İnanın çok kolay.
Üzerinde meyve olan dal yada sürgün mutlaka yaz ayları boyunca meyve sürgünü vermeye yani uzamaya devam eder. Bu dalın uzayan uç kısımları seneye verimli meyve verecektir. Biz de uç kısımlara doğru kalemimizi alırsak, aşılama yapacağımız ağacımızdan da seneye hızlı bir şekilde verim alırız. Bu uzayan daldan yada sürgünden belli bir kısmını, meyvelerin olduğu yere çok yaklaşmadan kesiyoruz.
Kolay Eğilen Kısımları Kullanmayın
Aldığımız dal parçası aşıya hazır bir kalemdir. Bu dal parçasının bazı kısımları bizim işimize yaramayacaktır. Örneğin, dalın uç kısımları odunsulaşmadığı için çok kolay eğilir. Kolay eğilen kısımları dal parçamızdan ayırmamız lazım. Zaten dalımız mor bir gövdeye sahip olduğu için, uç kısımlarına gidildikçe mor rengi kalmayacaktır. Bu kısımda yer alan gözler olgunlaşmamıştır ve aşılama yönteminde bize başarılı sonuç vermez. O yüzden dalımızın çok kolay eğilen yada mor rengi olmayan yerlerini kesiyoruz. Elimizde kalan kalem yada dalımızı gelişme aşamasında kestiğimiz için çok çabuk nem kaybedecektir. Bu yüzden hızlı hareket ederek dalımızdaki yaprakları sap kısmında kesiyoruz.
Bu şekilde gözleri alacağımız sürgünü yapraksızlaştırmış olduk. Elimizdeki kalemi suyun içerisine koyduğumuzda nemini kaybetmeyecektir. Eğer su imkanımız yoksa o zaman nemli bir bezin içerisine koyup yine nemini kaybetmesini önlemiş oluruz. Evet aşı yapmak için kalemimiz hazır.
Göz Aşısı İçin Göz Nasıl Çıkartılır?
Göz aşısı yapılırken en önemli noktalardan biri gözün çıkarılmasıdır. Aşı gözü alırken kalem üzerinde küçük bir hesaplama yapmamız gerekir. Gözün 1,5 cm altından ve 1,5 cm üzerinden kesici bir aletle yatay çentik atıyoruz.
Bu atmış olduğumuz çentiklerin sağından ve solundan göze zarar vermeden çizik atarak çentikleri birleştiriyoruz. Gözün çevresinde bir dikdörtken alan çizmiş olduk. Gözü dalın birleştiği yerden hafifçe sağa yada sola doğru hareket ettirdiğimizde kabuğu ile birlikte kolayca çıkarmış oluruz. Gözün kabuk ile birleştiği yerde tomurcuğu olur. Bu tomurcuğun tam simetriğinde, kabuğun içerisinde bir siyah nokta görmeniz lazım.
Dala Yatay Bir Çentik Atın
Eğer bu noktacık kabuğun içerisinde yoksa aşınız tutmayacaktır. Mutlak suretle o parça orda olmak zorundadır. Bizim gözümüzde siyah noktacık var. Artık hedeflediğimiz ağacımıza hazırladığımız gözü aşılayabiliriz. Aşılama yapmak istediğimiz dala yatay bir çentik atıyoruz. Gözümüzün kabuk uzunluğuna eş, yukarıdan aşağıya doğru bu yatay çentiğimize kadar dalımızı çiziyoruz. Dikey çizginin sağ ve sol kabuklarını hafifçe kaldırıyoruz.
Sonrada gözümüzü bu hafif kalmış kabukların olduğu yere yerleştiriyoruz. Gözümüzün alt kısmı, ilk yatay çentik attığımız yer ile aynı hizada olmalıdır.
Bu aşamayı da bitirdikten sonra bağlama işlemine geçebiliriz. Bağlamaya aşağıdan başlıyoruz ve sıkı olmasına dikkat ediyoruz.
Aşı yerinin hava almaması gerekiyor. Sıkıca bağlarken gözümüze zarar vermemeye ve üstünü örtmemeye dikkat ediyoruz. Yara kısımlarının tamamını sarıyoruz.
Sıkı sarma tekniği sayesinde bitkideki iletim demetleri kendini onarmaya başlayacak ve aşımız tutacaktır. Aşımızı yaptık.
Peki Aşımızın Tuttuğunu Nasıl Anlayacağız?
Aşı gözünü alırken yaprakların sap kısmını almıştık. Kabuğu ile birlikte bu sap kısmını da aşılamada kullandık. Aşılama yaptığımız bu sap, 2-4 hafta içerisinde kurur düşerse veya dokunduğumuzda düşerse bu aşı tutmuştur. Dokunduğumuzda sap sertçe aşı yaptığımız yerde duruyorsa, ciddi bir darbe ile düşüyorsa o zaman bu aşı tutmamış demektir. Tekrar aşı işlemini yapmamız gerekir.
.jpg)
Bağlama
