Aşı ağaçların cinsini iyileştirmek, daha iyi cins meyva almak için yapılır. Çünkü, bahçemize diktiğimiz bir meyva fidanı, aşılı değilse, büyüyünce yabanileşir; iyi cins meyva vermez olur. Dikilen fidandan yenebilecek, iyi meyvalar almak istiyorsak, ya fidanı aşılatmalıyız, ya da önceden aşılı fidan almalıyız. Bunun dışında, ne yapsak iyi meyva yetiştiremeyiz. Aşı olmasaydı, meyvacılık dünyanın en kolay işi olurdu, Meyva bahçesi sahiplerinin düşündükleri ilk şey fidanlarını aşılatmaktır.
Aşılatmanın bir başka amacı da, değişik, çeşitli meyvalar elde edebilmektir. Örneğin, «vaşington» tipi portakal yetiştirmek için, herhangi bir portakal ağacına bu ağaçtan alınan parçanın aşılanması gerekir. Aşılanan portakal ağacı «finike» cinsiyse, bundan ince kabuklu «finike vaşingtonu»; yafa cinsiyse de, kalın kabuklu «yafa vaşingtonu» yetişir.Ayrıca, kimi cins meyva ağaçlarına başka cins meyva ağaçları da aşılanabilir. Hangi ağaçlara ne gibi ağaçların aşılanabileceğim aşağıda görüyorsunuz:
- EriK'e: Şeftali, kayısı, badem,kiraz
- Elmaya: Armut,
- Zerdaliye: Kayısı, şeftali, erik.
- Vişneye: Kiraz.
- Ahlata: Armut, muşmula, ayva.
- Kayısıya: Erik,Şeftali,Badem,kiraz,zerdali
- Şeftaliye: Kayısı, erik, badem.
- Ayvaya: Malta eriği, muşmula,Armut (Şekli Ayvaya benzer ve 2.yıl ürün alınır verim harika),elma
- Vişne: Kiraz
- Dut:Asma
- Meşe:Kestane
- Menengiç Ağacına:Antep Fıstığı
- Alıç Ağacına:Muşmula
- Ahlat Ağacına:Armut,muşmula, ayva.
- Kızılçam ağacına:Fıstıkçamı
- Badem ağacına:Şekerpare
- Mandalina:Limon
- Turunç (Citrus aurantium)Ağacına: Tüm turunç giller(turunç, portakal, limon, mandalina,greyfurt ve benzerlerini içine alan bir altfamilyası, narenciye,Kumkuat),AğaçKavunu
- Şeftaliye: Kayısı, erik, badem.
- Zerdaliye: Kayısı, şeftali, erik.
Aşılama yada aşı; bitkilerin, süs bitkilerinin ve bilhassa meyve ağaçlarının üretilmesinde çok eski tarihlerden bu yana uygulanagelen bir metodtur. Doğada, ormanlarda dalların birbirine sürtünmeleri sonucu kendiliğinden oluşan bir çeşit aşılanmanın, çok eski zamanlarda insanlar tarafından görülerek meyve ağaçlarının iyileştirilmesinde kullanılmaya başlandığı düşünülmektedir.
Çoğunlukla iyi nitelikli bir ağacın tohumu, yada bir meyvenin çekirdeği bazen o bitkinin özelliklerini taşımayan özelliklere sahip olur. Bunun sebebi ise, bunların çoğunun hibritlerinden yani melezlerinden elde edilmiş olmasından kaynaklanmaktadır.
Ağaç filizi üretiminde uygulanan metodlardan biri olan çekirdekten yetiştirme, ağacın özgün nitelikleri değişerek asıllarına yani anacına çeken başka çeşitler ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bu ve benzeri nedenlerden dolayı aşılama veya çelikleme metodları ortaya çıkmıştır. Çelikle ve aşılama ile yapılan üretimlerde, o bitkinin özellikleri korunarak devam etmesi sağlanmak istenmektedir.
Bitkileri üretiminde genaratif ve vegetatif ya da başka bir deyişle eşeyli yada eşeysiz üreme çoğalmanın iki ana yoludur. Bahçe bitkilerinde ise aşı, bir eşeysiz üreme şeklidir. Kısaca aşı yada aşılama, bir ağaç yada o ağacın bir dalı üzerine aynı cinsten yada aileden, ama daha genç ve daha üstün nitelikleri olan bir başka ağaç parçasını ekleme işlemine denmektedir. Aslında aşı, bitkilere uygulanan cerrahi bir işlemdir.
Aşı, ağaç üretiminde kullanılan en sağlıklı ve çabuk sonuç alınabilen bir tekniktir. Aşı için öncelikle bir ANAÇ ve bir de DAMIZLIK AĞAÇ veya fidan gerekir. Üzerine aşı yapılacak ağaç veya fidana ANAÇ; kendisinden aşı kalemi alınan ağaca ise DAMIZLIK AĞAÇ denir.
Anaçlar iki ana gruba ayrılmaktadır. Tohumdan elde edilenlere “Generatif Anaçlar” (çöğür ya da yoz), çelik daldırma, kök sürgünleri vBulletin. bitki parçalarından oluşanlara ise “Vegetatif Anaçlar” (klon anaçlar) denir
Generatif anaçlar genelde tohum, tozlanma ve döllenme sonucu oluşur ve kalıtsal yapıları homojen değil, heterojen niteliktedir. Bunlar çimlendikleri zaman yozları yada çöğürleri oluştururlar. Kültür çeşitlerinin tohumlarından
oluşan yeni bitkilere yoz; yabanilerin tohumlarından oluşanlara ise çöğür denir.
1- Generatif anaçlar genel olarak kuvvetli gelişirler ve uzun ömürlü olurlar. Aşı yapıldığında geç meyveye dururlar fakat meyveye durduklarında da bol ürün alınır ama bunun standartı yoktur, bazen ürün az olabilir.
Çöğür anaçlar tohumdan elde edildiği için kalıtsal yapısı heterozigottur. Alındığı çeşidin bir çok üstün özelliği, tohumlarda kaybolur, çoğunlukla bir yozlaşma meydana gelir. Heterozigot yapıdan dolayı standart ağaçlar oluşmaz. ve aşılanan çeşitten bir örnek meyve alınamaz. Ağaçların soğuğa ve sıcağa, hastalık ve zararlılara dayanıklılıklarında farklılık oluşur. Ayrıca habitüsü farklı olur. Kültürel işlemler zorlaşır, üretim maliyeti artar.
Kuvvetli kök oluşturduklarından topraktan su ve besin maddesi alımları yüksektir. Toprağa tutunumları kuvvetlidir. Stres koşullarına dayanıklılıkları daha iyidir. Tohumdan elde edildikleri için virüs kaynaklı hastalıklar taşımazlar.
2- Vegetatif (Klon) anaçlar, generatif anaçların tersine dikimin 2. veya 3. yılından itibaren, üzerine aşı yapılan yeni çeşit meyveye yatar. Bu nedenle yatırım masraflarının geriye dönüşümü için gerekli süre kısalır (gençlik kısırlığı kısa sürer). Homojen ağaçlar oluşacağından ve bodur anaçlarla da bodurluk sağlanacağından işçilik masrafları düşer, budama, sulama, hastalık ve zararlılarla mücadele, hasat gibi işler daha kolaydır, üretim maliyeti daha azdır.
Üretilen ürünün kalitesi ve standardı yüksektir. Klon anaçlara aşılı yarma_asifidanlarla daha homojen bahçeler kurulur. Her yıl ve düzenli meyve elde edilir. Birim alana düşen ağaç sayısı fazla, birim alandan alınan verim yüksek ve kalitelidir. Ancak, bu tür ağaçların ekonomik ömürleri kısadır ( 15-25 yıl ).
Anaç-kalem arasındaki uyuşmazlık durumu ve anaçların hastalık taşıma riski (özellikle virüsler) yönünden dikkatli olunması gerekir. Bahçenin tesis masrafı yüksektir. Birim alana daha fazla fidan gerekecektir, bodur anaçlarla bahçe tesis ediliyorsa destek sistemi isteyecektir, damla sulama tesisat masrafı vBulletin. olacaktır.
Aşılama İçin Kalem Nasıl Alınmalı ve Muhafaza Edilmelidir?
Aşılama yaparken aşımızın tutmasındaki en önemli unsurlardan biri kalemimizdir. Kaliteli bir kalem, aşımızın da tutmasında etkin rol oynayacaktır. Şu an tam kalem alma zamanıdır. Bunu düşünerek kalem alma hakkında bildiklerimizi sizinle paylaşmak istedik. Haydi başlayalım.
İyi Bir Kalemi Nasıl Tespit Edeceğiz?
İyi bir kalemin birinci önceliği pişkin olmasıdır. Pişkin; kalemimiz de odunsulaşmış, zor eğilebilen, uç kısımları kurumuş ve zayıflamış kısımların çıkarıldığında kalan bölümdür. Resimde örnek bir kalemi görebilirsiniz.
Aşıda kullanacağımız kalem de olması gereken göz sayısı iki ya da en fazla üç olmalıdır. Daha fazla göz sayısı bitkiyi yorar. Bu kural genellikle tüm ağaç aşılamalarında kullanılan kalemler için geçerlidir. Bir göze sahip bir kalem aşılama için risktir. Göz içerisinde yeterince gövde dokusu besi olarak depolanmamış olabilir ya da aşılama sırasında yanlışlıkla kaybedebiliriz. O yüzden rahat bir şekilde aşımızın tutması için uzun gövde yapısı ile iki ya da üç gözün kalemimizde olması bizim için yeterli olacaktır.
Kalem Üzerinde Meyve Gözü Olmamalıdır
Kalemi aldığımızda kalemde yalnızca sürgün gözü olmalı, meyve gözü veya çiçek gözü olmamalı, kabarmamış ve patlamaya yakın da olmamalıdır. Kalem genel de Ocak-Şubat ayı sonuna kadar ki dönemde alınmalıdır.
Aldığımız kalem ile hemen aşı yapmak zorunda değiliz. Kalemi aşı yapma mevsiminden çok önce alır da ya soğuk ortamda ya da toprak altında muhafaza edersek, bu bizim aşı yapmadaki başarımızı oldukça arttırır. Genel olarak Ocak-Şubat aylarında kalemlerimizi alıp, soğuk hava deposunda 2-4 derecede veya toprak altında aşının yapılacağı zamana kadar muhafaza edebiliriz. Muhafaza ederken aşı kalemleri kesilmeli, belli sayıda etiketlenip bağlanmalı ve nem kaybetmemek için naylon poşetlere koyulmalıdır.
Neden Poşetleme Yapılır?
Bu gruplama ve poşetleme işlemini yapma sebebimiz; aşılama yapacağımız zaman ihtiyacımız doğrultusunda kalemi soğuk hava deposundan veya toprak altından çıkarıp kullanabilmektir. Soğuk hava deposundan gereksiz yere fazla sayıda çıkardığımız ve aşılamada kullanmadığımız kalemler tekrar soğuk hava deposuna konmamalıdır. Bu çok önemlidir. Aşılamayı oldukça olumsuz etkileyen bir unsurdur ve bu hata çok kez yapılmaktadır. Poşetleme işlemini yaparken de bir günde yapabileceğiniz aşılamayı tahmin ederek poşetlemenizi tavsiye ederiz. Kalemlerimizin muhafaza sırasında hastalık kapmaması için naylon poşetlerin hijyenik ve temiz olması gerekmektedir. Kalemi muhafaza ederken dikkat etmeniz gereken bir önemli konu da depolama aşamasındaki kalemin pozisyonudur. Mümkünse depolama sırasında kaleminizi ters, baş aşağı şekilde koymalısınız. Bu sayede kalem de nem kaybı söz konusu olduğunda nem, bitkinin iletim demetlerinden aşağıya doğru yani baş dediğimiz kısma doğru gitmek isteyecek, bu sayede bitki nemi daha rahat muhafaza edecektir. Soğuk havalı depo seçiminizde önemli olan iki unsur; sıcaklığın 2-4 derece arasında olması ve depo içerisinde hava değişiminin olmamasıdır.
Toprak Altında Muhafaza Edebilirsiniz
Kalemimizi toprakta altında da muhafaza edebiliriz. Mayıs ayına kadar toprağın sıcaklığı 10 derecenin altındadır. Kalemlerimizi 2-3 kat iç içe naylon poşetlere koyup, toprağın 20-30 cm altına gömerek aşı mevsime kadar rahatlıkla muhafaza etmiş oluruz.
Buzdolabı Bir Başka Opsiyondur
Bir başka muhafaza yöntemi ise buzdolabıdır. Eğer yeriniz dar ise buzdolabınızın sebzeliğine sığacak uzunlukta kalemlerimizi kesip, suya batırıp çıkarılmış ve suyu süzülmüş bir gazete ile sarmalayıp, poşete koyup, sebzeliğimizde sabit ısıda en geç Mayıs ayının birinci ya da ikinci haftasına kadar rahatlıkla kalemlerimizi muhafaza edebiliriz.
